Quantcast
Channel: Gabay ng Mag aaral

Article 0


Riddle Transfer 2

Elevators Logic

Fly Tangle 2

Ramps

Action Verbs Game

Which Word

Food Game


Vocabulary Quiz

Bouncing Letters

Idioms Game – Slang Game

Typing Adventure Level 1

Hang Mouse Word Game

Unscramble

Ang Lobo at ang Uwak

0
0
Ang Lobo at ang Uwak



May isang mapanlinlang na Uwak na nagnakaw ng kapirasong keso sa kusina ng isang magsasaka.


Dinampot ng magsasaka ang kalaykay at hinabol ang Uwak habang ipinagsisigawang, “Magbalik ka, magnanakaw! Magnanakaw! Magnanakaw!”

Humahangos na lumipad ang Uwak papuntang kagubatan. Sa kapaguran ay dumapo ito sa sanga ng isang puno ng akasya. Ngunguyain na sana niya ang tuka-tukang keso nang nakita siya ng mataras na Lobo. Masama ang tingin ng Lobo sa kapirasong keso. Umisip ng paraan ang Lobo upang maagaw sa Uwak ang kagat-kagat na pagkain.


Takang-taka ang Uwak nang tingalain siya ng Lobo at batiin.


“Magandang umaga, Binibining Uwak. Lalo ka palang gumaganda kung nasisikatan ng araw!”


Ipinikit ng Uwak ang mga mata niya. Itinaas ang mukha at umingos siya upang pagmalakihan ang inakala niyang humahanga sa kaniya.


Alam ng Lobong gustung-gusto ng Uwak na napupuri kaya ipinagpatuloy nito ang pangingiliti.


“Alam mo ba Binibining Uwak, ang pakpak at balahibo mo ay walang katulad. Walang panama dito ang pakpak at balahibo ng Pabo Real!”


Muntik nang makabitiw sa kinakapitang sanga ang Uwak. Sa paniniwalang totoong totoo ang papuri ay inilatag niya ang kaniyang mga pakpak at pinatindig ang mga balahibo.


“Di lang pala balahibo at pakpak ang maganda sa inyo, Binibining Uwak. Napakaganda rin pala ng inyong tindig. Nakasisiguro akong kung maganda ang inyong tindig ay higit sigurong maganda ang inyong tinig tulad ng Kanaryong umaawit.”


Walang pagsidlan ng katuwaan ang Uwak sa papuri kaya upang mahigitan ang Kanaryo ay ibinuka nito ang bibig at nagsimulang umawit.


Nang bumagsak ang kagat-kagat na keso ay sinalo kaagad ito ng tusong Lobo.


Noon lamang napag-alaman ng Uwak na nalinlang siya ng kalaban.




Aral: Huwag padadala sa sobrang pagmamapuri ng iba.


Ang Mag-amang Palaka

0
0
Ang Mag-amang Palaka



Isang hapon ay nagpapatalun-talong namamasyal ang Bunsong Palaka sa ilug-ilugan nang biglang makaharap niya ang matangkad na Tikling na nakatungtong sa batuhang inaagusan ng tubig.


“Naku po! Pagkalaki-laking palaka!” sigaw ng nahintakutang Palaka.


“Kokak! Koooookak! Koooookak!” pananakot ng Tikling.


Nagtatalong paalis ang Bunsong Palaka.


Ilang sandali lang ay humihingal na nagsumbong ang Bunsong Palaka sa Amang Palaka.


“Naku, Tatay! Nakakita po ako ng malaking Palaka sa ilug-ilugan. Natakot po ako at nagtatalong paalis.”


“Malaki ba ika mo?”


“Opo. Malaking-malaki.”


“Kasinlaki ko ba?”


“Malaki pa po sa inyo!”


Pinahanginan ng Amang Palaka ang tiyan at mayabang na tumindig.


“Ganito ba kalaki?”


“Malaki pa po!”


Pinahanginan pa ng Ama ang tiyan na ikinabundat nito. “Ganito ba kalaki?”


“Higit pa pong malaki diyan at nakakatakot kung tumindig. Parang higante!”


Wala nang hihigit pa sa laki ng Amang Palaka. Sa pagkakaalam niya, siya ang pinakamalaking Palaka sa tubigan at batuhan. Hindi siya makapapayag na may hihigit pa sa kaniyang laki at lakas.


Sapagkat ayaw patalo kaya pinahanginan pa niya ng doble ang tiyan.


“Kasinlaki ko na ba siya?”


“Malaki pa po.”


Sa nais ng Ama na baka mahigitan siya ng palakang nakita ng Bunsong Palaka ay pinalaki niya nang pinalaki ang tiyan. Pinalaki niya ito nang pinalaki nang pinalaki hanggang sumabog. Ito ang ikinasawi ng Amang Palaka.




Aral: Makuntento sa biyayang sapat. Hindi natin dapat higitan ang bigay ng kalikasan. 

Ang Tigre at ang Leopardo

0
0
Ang Tigre at ang Leopardo



Minsang naghahanap ng makakain ang Tigre at Leopardo ay natanawan nila sa damuhan ang naglalarong Kuneho.


“Akin ang Kuneho. Ako ang unang nakakita rito!” sigaw ng Leopardo.


“Hindi. Ako ang unang nakaamoy sa Kuneho kaya may karapatan ako dito.”


Nang malaman ng Kunehong siya ang pinagtatalunan ng dalawang may matutulis na mga kuko ay hinimatay na ito.


Habang nakalatag sa damuhan ang Kunehong pinag-aawayan ay lalong ginutom ang dalawang gahaman.


“Sa akin dapat mapunta ang Kuneho!” pagmamatigas ng Leopardo.


“Humakbang ka muna sa katawan ko kapag namatay na ako!” pagyayabang ng Tigreng handa nang makipagsakmalan upang masagot lang ang tinding kagutuman.


“Gutum na gutom na ang Leopardong dapat na saluduhan mo. Akin ang Kunehong tatanghalian ko!”


“Huwag ka nang magsalita pa. Tigre akong handang makipagtagisan ng lakas sa lakas, ng tapang sa tapang.”


Dali-daling sinakmal ng Leopardo ang leeg ng Tigre. Nagdadamba ang Tigre na kumagat sa mga mata ng Leopardo. Pinagkakalmot ng Leopardo ang Tigre sa ilong, sa tenga at sa braso. Parehong duguan ang dalawa. Kuko sa kuko. Pangil sa pangil. Pagulung-gulong sila sa damuhan. Ingungudngod ang Leopardo sa batuhan. Ilalampaso naman ang Tigre sa buhanginan.


Parehong sugatan ang Leopardo at Tigre sa labanang matira ang matibay. Humihingal na sila. Ang mga mukha nila ay pawisan at duguan. Pero patuloy sila sa tunggalian.


Lingid sa dalawang mandirigma ay nagising na ang hinimatay. Nang malamang hindi pa pala siya ginagawang pananghalian ay dali-daling tumayo ang Kuneho. Kumaripas ito nang takbo palayo sa naglalaban.


“Mag-away na sila hanggang kamatayan pero kailangang pangalagaan ko ang sariling kaligtasan.”




Aral: Ang kapalaluan ay dapat na iwasan. 

Melchora Aquino

0
0
Melchora Aquino


“Bata ka man o matanda, makatutulong ka rin sa iyong bansa.”


Iyan ang paniniwala ni Melchora Aquino-Ramos o Tandang Sora na sa gulang na 84 ay buong pusong tumulong at naging inspirasyon ng mga katipunero sa pakikidigma sa mga Kastila.


Si Tandang Sora ay ipinanganak sa Banlat, Caloocan sa National Capital Region. Si Juan Aquino ang ama niya at si Valentina de Aquino naman ang kaniyang ina.


Ang angking kagandahan ni Melchora ay hinahangaan ng kabinataan noong kanyang kabataan. Lagi at laging napipiling mag-Reyna Elena si Sora sa mga Santacrusan.


Relihiyoso rin at mahusay makisalamuha si Sora sa mahihirap man o mayayaman. Sa mga pabasa kung mahal na araw, nangunguna siya sa mga kaibigan sa pag-awit ng pasyon sa mga bahay-bahay.


Nang nasa wastong gulang na upang mag-asawa, napakasal siya sa masigasig niyang manliligaw na si Fulgencio Ramos. Ang pagiging ina ni Sora ay naging mabunga. Anim ang naging anak nila. Kabilang dito sina Juan, Simon, Estefania, Saturnino, Romualdo at Juana. Sapagkat naging tunay na inspirasyon sa tahanan, naganyak ni Sorang pasukin ng asawa ang serbisyo publiko. Dahil dito, tinanghal na “cabesa de barangay” si Ginoong Ramos.


Bagama’t masaya ang itinindig na pamilya, nabahiran ito ng lungkot nang pumanaw si Fulgencio. Ang hirap na maging ama at ina ay binalikat ni Sora. Sapagkat may pansariling tapang na harapin ang anumang problema, ang maliit na kabuhayang naiwan ng asawa ay pinagsikapan niyang palakihin sa tulung-tulong na pagsisikap ng kaniyang mga anak.


May katandaan na si Melchora Aquino-Ramos nang itindig ang Katipunan upang lumaban sa mga Kastila na matagal nang umaalipin sa mga Pilipino. Walumpu’t apat na taong gulang na siya noon at kilala ng lahat sa tawag na Tandang Sora.


Sa nakikitang kawalan ng katarungan sa lipunan kung saan maraming Pilipino ang napaparusahan gayong wala namang kasalanan, nagtanim ng galit si Tandang Sora sa mga Kastila. Upang maipaghiganti ang mga kababayan, lihim siyang nakipagtulungan sa Katipunan.


Kapag napapagawi sa Banlat ang mga hinahabol na katipunero, itinatago sila ni Tandang Sora sa malaking tindahan ng kaniyang anak na si Juan.


Kapag nauubusan na ng pagkain ang mga katipunero ay saku-sakong bigas ang ipinadadala ni Tandang Sora kay Andres Bonifacio. Upang di gaanong mahalata ang pagtulong, ipinadala ni Tandang Sora ang mga kalabaw niyang pansaka upang may maipang-araro ang mga kaanak ng mga sundalong Pilipino.


Ang pagtulong ni Tandang Sora sa mga katipunero ay walang hinihintay na kabayaran. Para kay Tandang Sora, dapat na tumulong ang bata at matanda, mayaman at mahirap man sa ikalalaya ng lipunan.


May mga Pilipinong doble kara, isang tapat at isang impostor. Sa inggit sa tintamasang kaginhawan sa buhay, may nagbulong sa mga Kastila ng lihim na pagtulong ni Tandang Sora.


Upang makatakas, pinayuhan ni Bonifacio na dalhin kaagad ni Tandang Sora sa Novaliches ang lahat ng kaanak niya. Sumunod si Tandang Sora pero higit na mabibilis ang mga Kastila na nahuli sila sa daan.


Sunud-sunod na imbestigasyon ang naganap. Dinala siya ng mga Kastila sa Pasong Putik, hinatak sa kumbento ng Novaliches at kinaladkad sa Cuartel de Espana. Pero kahit na piliting magsalaysay ng katotohanan ay walang narinig na anuman kay Tandang Sora. Para sa matanda, ang lihim na pagtulong sa mga katipunerong kababayan ay sagradong sikretong dapat pangalagaan.


Sa sobrang galit ng mga Kastila, ipinatapon si Tandang Sora sa Guam sakay ng bapor na Compania Maritima. Ininda ni Tandang Sora ang paglayo niya sa bansang minamahal pero naniniwala siyang dapat lang harapin ang anumang bagay na dumarating sa ating buhay.


Matapos ang digmaan nakabalik si Tandang Sora sa kaniyang bansa sakay ng barkong S.S. Uranus.


Bagama’t wala na ang karangyaan ng buhay na dati’y tinatamasa, nagmistulang pulubi si Tandang Sora sa pagbabalik niya sa Banlat. Kahit na mahirap, naniniwala pa rin siyang marangya at maligaya siya kung kasama ang mga kaanak at kababayan sa bansang kaniyang sinilangan.


Namatay si Melchora Aquino-Ramos noong Marso 12, 1919. Inilibing siya sa Musoleo ng mga Beterano ng Rebolusyong Pilipino sa Cementerio del Norte.


Balarila ng Wikang Pambansa

0
0
Balarila ng Wikang Pambansa


Nalilito ka ba sa kahulugan o etimolohiya ng ilang salita? Ngayon libre mo nang mapag-aaralan ang wikang Filipino. 

Abot-kaya nang makakakuha ng kopya ng Balarila ng Wikang Pambansa sa libreng download ng PDF file nito, ayon sa Komisyon sa Wikang Filipino sa kanilang Facebook page.

Si Lope K. Santos ang nagsulat ng Balarila ng Wikang Pambasa at inilathala ito ng Surian ng Wikang Pambansa noong 1939. 

Nahahati ang libro sa apat na parte: kagaya ng palatiktikan, palabigkasan, palaugnayan at palasurian. 

Makikita sa balarila ang ilang kaalaman, gaya ng tamang pantukoy sa mga hayop, depende sa kasarian. Maaari mo rin malaman ang pagkakaiba ng mga unlapi na Mang, Man, o Mam, at marami pang iba. 

Narito ang link para ma-download ang "Balarila ng Wikang Pambansa." 



Mga Sanggunian:



ABS-CBN News. Sep 17 2019. Libreng aklat: Balarila ng Wikang Pambansa maaari nang ma-download. Retrieved from https://kwf.gov.ph/wp-content/uploads/Balarila-ng-Wikang-Pambansa-1.pdf

https://news.abs-cbn.com/life/09/17/19/libreng-aklat-balarila-ng-wikang-pambansa-maaari-nang-ma-download

https://www.facebook.com/angkomisyonsawikangfilipino


Mga Kulay sa Wikang Filipino

0
0

 Mga Kulay sa Wikang Filipino

black        dagtum

blue            bughaw

brown        kayumanggi

green        luntian

orange        kahel

pink                kalimbahin

purple        lila

red                mabaya

white         puraw

yellow        kunig








Mga Salita Ukol sa Matematika/Agham sa Wikang Filipino

0
0

Mga Salita Ukol sa Matematika/Agham sa Wikang Filipino

 

Pangkalahatang-ideya

 

Matematika (mula sa wikang Greek μάθημα máthēma, "kaalaman, pag-aaral, pag-aaral") ay ang pag-aaral ng mga paksa tulad ng dami, istraktura, espasyo, at pagbabago. Wala itong tinatanggap na kahulugan.

 

Ang mga mathematician ay naghahanap at gumamit ng mga pattern upang bumalangkas ng mga bagong haka-haka; nilulutas nila ang katotohanan o kabulaanan ng mga haka-haka sa pamamagitan ng mathematical proof. Kapag ang matematikal na istruktura ay mahusay na mga modelo ng tunay na phenomena, pagkatapos mathematical pangangatwiran ay maaaring magbigay ng pananaw o hula tungkol sa kalikasan. Sa pamamagitan ng paggamit ng abstraction at lohika, ang matematika ay binuo mula sa pagbibilang, pagkalkula, pagsukat, at ang sistematikong pag-aaral ng mga hugis at galaw ng mga pisikal na bagay. Ang praktikal na matematika ay isang aktibidad ng tao mula sa kasing layo ng umiiral na nakasulat na mga tala. Ang pananaliksik na kinakailangan upang malutas ang mga problema sa matematika ay maaaring tumagal ng mga taon o kahit na siglo ng matagal na pagtatanong.

 

 

Mga Salita Ukol sa Matematika

abstract number

bilang na basal

circumference

tikop

acute angle

angulong kipot

addition

palaragdagan

adjacent angle

angulong magkatabi

algebra

panandaan

algebraic expression

panandaing payahag

alternate angle

angulong magkasalisi

angle

siha

arithmetic

bilnuran/palatuusan

average

balasak

base angle

angulong takaran

binomial

duhakay

biochemistry

haykapnayan

biology

haynayan

calculus

tayahan

carry over (addition)

lakta

carrying over

liyebo

census

lahatambilang

chemistry

kapnayan

circumference

tikop

complementary angle

angulong magkapuno

composite number

bilang na pinaglakip

compute

tuos

constant

sulagian

counting number

bilang na panalatag

cube

talurami

cube root

taluugat

data

malak

decagon

pulsiha

decimal

sampuan

deduct

awasin

denominator (bahagi)

pamahagi

difference

kaibhan

differential

tingirin

digit

tambilang

dividend

hatiin

division

palahatian

dynamics

isigan

electrochemistry \m/

dagikapnayan

elements

mulhagi

ellipse

duyog

enumeration

sabilang

equals

tumbas

equation

tumbasan

equation (katumbas)

tumbasan

even number

bilang na tukol

evolute

balisultag

exponential function

pangunahing kabisa

factorial

bunin

finite set

awangganing tangkas

formula

sanyo

fraction

bahagimbilang

general chem.

lahatan

geometry

sukgisan

hemisphere

hatimbulog

heptagon

pitsiha

hexagon

himsiha

hydraulics

danumsigwasan

imaginary number

bilang na gunimbilang

imperfect number

bilang na balhag

infinity

awanggan

inorganic chem.

dihaying

integer

buumbilang

integral

laumin

involution

balisultag

least common denominator

kababaang lahatang pamahagi

lowest term

kababaang takay

magnetism

balnian

mathematician

sipnayanon

mathematics

matematika/sipnayan

mean

tamtaman

mechanics

sigwasan

median

gitnaan

minuend

bawasin

mode

palasak

monomial

isakay

multiplicand

damihin

multiplication

palaramihan

multiplier

parami

natural number

bilang na likas

nonagon

samsiha

number

bilang

number sentence

pamilang na pangungusap

numbering

kabilangan

numeral

pamilang

numerator

panakda

obtuse angle

angulong bika

octagon

walsiha

odd number

bilang na paulat

operation

sakilos

operator

pakilos

opposite angle

angulong magkatapat

order

panunuran

ordinal number

bilang na panunod

organic chem.

haying

parameter

sadyansukat

pentagon

limsiha

percent

bahagdan

permutation

pamalitan

permutation

pamalitan

physics

liknayan

plane 

lapya

plane figure

lapyang laraw

pneumatics

buhagsigwasan

polygon

damiha

polynomial

damikay

power

lambal

prime number

bilang na lantay (balho)

probability

kalagmitan

product

bunga

pyramid

tagilo

quadrangle

patsiha

qualitative chem.

uriin

quantitative chem.

sukatin

quantity

dami

questionnaire

talatanungan

quotient

kinahatian

radical

pangugat

radicand

ugatin

random sampling

hihalimbagay

ratio

lagway

rational number

bilang na matwirin

real number

bilang na tunay

rectangular number

bilang na paritlatugin

remainder

labi

rhomboid

parisukat

rhombus

tagisukat

right angle

angulong tadlong

sample

halimbagay

set

tangkas

set algebra

palatangkasan

simplest term

pinakapayak na takay

solid

siksin

solve

lutasin

source of data

batis ng malak

sphere

timbulog

square

parisukat

square root

pariugat

statics

tigilan

statistics

palautatan

straight angle

angulong ladlad

subset

kubtangkas

subtraction

palabawasan

subtrahend

pabawas

sum

dagup

supplementary angle

angulong magkaladlad

survey

siyasig

tangent

dikit

thermodynamics \m/

initsigan

total

kabuuan

trapezoid

tagigapay

triangle

tatsiha

triangular number

bilang na tatsihain

trigonometry

tatsihaan

trinomial

talukay

variable

aligin

zero

awan

 

Mga Sanggunian:

 

https://mimirbook.com/tl/bb127e9787e

http://sipnayan.com

Diksyunaryo ng mga Salitang Singkahulugan ni Salud R. Enriquez

Mula sa Maugnaying Talasalitaing Pang-agham Inglis-Pilipino ni Gonsalo del Rosario

IBIS-Kagawaran ng Filipino

Palaisipan

0
0

Palaisipan

Ang palalisipan ay katanungang nangangailangan ng mabilis na nguni’t masusing pag-iisip. Karaniwan sa palaisipan ay sinusubok ang kakayahan sa pag-unawa sa mga ibinigay na impormasyon para masagot ang katanungan.

Ang palaisipan din ay isang uri ng karunungang bayan na karaniwan ay nasa anyong tuluyan bagaman may ilan ding halimbawa nito na nasa anyong patula. Ito ay isang uri ng larong humahamon sa isipan ng mga tao upang mag - isip ng kasagutan o solusyon sa suliraning inilahad.


Pagkakaiba ng Bugtong at Palaisipan

Ang mga bugtong ay isa sa mga tanyag na libangan ng mga bata noon. Pagkatapos, nung lumaki na at nagkapamilya ang mga batang ito, naipapasa nila ito sa kanilang mga anak. Dahil sa pagpapasang ito, ang mga bugtong ay masasabi nating mga halimbawa ng karunungang bayan. Ngunit, ito rin ay masasabi para sa mga palaisipan. Pero ano nga ba pagkakaiba nito.

Ating masasabi na ang bugtong ay isang palaisipan na nasa anyong patula. Kadalasang ang mga bugtong ay may mga salitang tugma. Hindi lamang ito dahil mas nakaka-aliw ang mga salitang tugma. Ang mga bugtong ay nasa tugmang patula para mas madali itong kabisaduhin. Kaya naman, mas madaling maipasa ang mga bugtong kahit hindi ito sinusulat.

Samantala, ang mga palaisipan naman ay gumagamit ng lohika o logic para malaman ang sagot. Ang mga palaisipan ay dapat tingnan ng maigi dahil kadalasan itong may nakapaloob na nakatagong kahulugan. Ito ay payak at simple na naka-angat sa patudyong gamit ng tanong at sagot.



Article 2

0
0

Halimbawa ng Palaisipan:

 

1. Ilang buwan sa isang taon ang may 28 na araw?

 

   a. 1
   b. 2
   c. 12

 

Sa unang tingin ang tamang sagot ay isa. Pero ang tunay na sagot ay 12. Ang tanong ay hindi ilang buwan ang may 28 araw lang.

 

2. Si Huang ay may kamay, Binigyan ko siya ng 50 mansanas sa kaliwa niyang kamay at 50 naman sa kanyang kanang kamay. Ano ang meron si Huang,
Sagot: Mga malalaking kamay.

 

3. Ang lahat ng bagay sa mundo ay itim. lahat lahat ay itim. may driver na nagmamaneho ng kotse na nakita ang pusa na tumatawid. Paano niya ito nakita?
Sagot: Umaga nang nangyari ang pangyayari na lyon.

 

4. May tatlong gayagaya pero takot mamatay, tumalon ang isa sa building ilan ang natira?
Sagot: tatlo tumalon lang ang isa hindi nagpakahulog.

 

5. Ikaw ay natutulog nang mawalan ng kuryente. Narinig mong may kumakatok sa pintuan. Naalala mong may posporo sa mesang katabi ng kama mo at lamapara sa tabi nito. Tanong, ano ang una mong bubuksan?
Sagot: Mata

 

6. Bakit binubuksan ang bintana tuwing umaga? 
Sagot: Kasi nakasara, bakit bubuksan mo pa ba kung bukas na.
 
7. Anong isda ang lumalaki pa? 
Sagot: Yung bata pa. 

 

8. Ano ang tinapay na hindi kinakain ang gitna? 
Sagot: Donut na may butas sa gitna 

 

9. Nang aking bilhin ito ay parisukat, nang aking buksan ito ay naging pabilog, At nang aking kainin ito ay naging tatsulok.
Sagot: Pizza Pie

 

10. Ang tatay ni Juan ay may limang anak. Ang apat sa kanila ay sina Lala, Lele, Lili, Lolo. Sino ang ikalimang anak?
Sagot: Juan

 

11. Ako ay nasa gitna ng dagat, nasa huli ng daigdig, at nasa unahan ng globo!
Sagot: Letrang 'G'

 


12. Si Reina ay anak ng doktor, paanong hindi ama ni Reina ang doctor
Sagot: Ina niya ang doktor

 

13. Si Mario ay isa sa limang magkakapatid. Ang mga pangalan nila, umpisa sa panganay ay sina Enero, Pebrero, Marso, Abril at ___________. Ano ang pangalan ng bunso sa magkakapatid?
Sagot: Mario

 

14. Kung ang gumagapang sa aso ay pulgas, sa damo ay ahas, sa ulo ng tao ay kuto ano naman ang gumagapang sa kabayo?
Sagot: Plantsa

 


15. May sampung na ibon ang nakadapo sa isang maliit na sanga ng puno. Limang maya, dalawang pipit at dalawang kuwago at ang isa ay uwak. Binato ni Bato ang sanga. Tinamaan at nalaglag ang uwak. Ilang maya ang naiwan sa sanga?
Sagot: Lima

 

 

Mga sanggunian:

 

                    
Keithycat. June 9, 2021. Educational. Retrieved from
https://philnews.ph/2021/06/09/pagkakaiba-ng-bugtong-at-palaisipan-halimbawa-at-kahulugan/


Buntong-hibik ng Anakpawis

0
0

Buntong-hibik ng Anakpawis
Albert E. Alejo, SJ

 


Pinag-uusapan na naman nila kami.
Pinagpupulungan. Pinapupurihan. Pinagpapasyahan.
Pinag-aaralan. Pinagkakakitaan. Pinararangalan.
Inuunawa. Iniluluha. Iniluluwa.
Ipinipinta. Ikinakanta. Pinakakasta.
Isinusulat. Iniuulat. Pinagbubulatlat.
Itinutula. Idinudula. Pinatitihaya.
Ibinabalita. Binabata. Pinagbababatuta.
Ginagabayan. Binabagayan. Binabayagan.
Inaaliw. Ginigiliw. Binabaliw.
Pinag-aalayan ng sanlaksang pananaliksik.
Pinaglalakuan ng sanrekwang mga gimik.
Pinangangakuan. Pinaaasam. Pinaghihintay.
Pinaaasa. Pinag-aalsa.
Pinalalaban.
Pinagigising.
Pinasusugod.
Pinasisigaw.
Pinapapatay.
Pinapatay.
Pinaglalamayan.
Inililibing.
Nilalambing.
Nililimot.
Pagkatapos—
Pag-iisipan na naman nila kami.

 

Tambakan ng pinagsawaang mga gamit.
Sanayan ng pana-panahong pagpapakabait.
Sangkalan ng kung anu-anong mga project.
Basurahan ng pulang aklat, banal na aklat, lihim na aklat.

 

Ideolohiya. Liturhiya. Propaganda.
Artista. Aktibista. Rekrutista.
Armalayt. Chokolait. Johnny Midnight.
Propesor. Tomador. Kolektor.
CO. OXO. SPARROW.
Pusher. Holdaper. Illegal logger.
Lay-off. Jaywalk. Cut throat.
Saudi. IUD. White Slavery.
Gala. Opera. Gonorrhea.
Fertilizer. Bulldozer. Land grabber.
IMF. CHDF. MNLF.
Puting bakod. Parada sa airport. Ahas at gamot.
Eskirol. Suhol. Ataul.
POPCOM. METROCOM. AVSECOM.
Demolisyon. Demonstrasyon. Rebolusyon.
Maghalal. Magdasal. Magsalsal.
Ave Maria. Makibaka. Potang-ina!
Pinagtutulung-tulungan lang kami nila.

 

Mga mapagpaimbabaw.

 

At Ikaw,
Takbuhan-Timbulan-Silungan
Daan-Buhay-Katotohanan
Ilaw-Araw-Tanglaw
Ligaya-Pag-asa
Bathala-Allah-Ama-Abbah—

 

Isa ka pa rin ba sa kanila?




Mga sanggunian:


Vonjobi. August 3 2009. Talumpatil. Retrieved from
http://filipinolibrarian.blogspot.com/search/label/Talumpati


NAT Reviewer Filipino II

0
0

 

National Achievement Test

Reviewer sa Filipino II

 

 

Iba’t ibang uri ng Teksto

 

1. Informative o pagpapabatid ng kaalaman – hal. Balita, Announcements

2. Narrative o pagsasalaysay – hal. Maikling Kwento

3. Expository o paglalahad o paglalabas ng katotohanan – hal. Lathalain

4. Descriptive o paglalarawan – hal. Travel Brochures

5. Argumentative o pakikipagtalo – hal. Debate, Editoryal

6. Persuasive o paghihikayat – hal. Ads

7. Procedural o prosidyural – hal. Manual

 

Iba’t ibang Bahagi ng Pahayagan

 

Pangmungkahing Pahina (Front page) - nakalimbag sa pahinang ito ang pinakamahahalagng balita.

Pahinang Editoryal (Editoryal page) - natutunghayan dito ang pangunahing pangulong tudling, kolum ng mga komentarista/ pitak, karikaturang editoryal, mga liham sa patnugot at talaan ng patnugutan.

Tanging Lathalain - itinatampok dito ang katangi-tanging artikulo na maaaring tao, pook, pangyayari, bagay, lunan at kakaibang paniniwala o panuntunan sa buhay.

Isports/Pampalakasan (Sports page) - nababasa sa pahinang ito ang mga tampok na paligsaghan ng laro tulad ng basketball atbp. Itinatampok din dito ang mga pitak pang-isports.

Movie Guide - Dito makikita ang mga pelikulang ipapalabas sa sinehan.

Tv Guide - Dito makikita ang mga palabas sa telebisiyon.

Klasipikadong Anunsyo (Classified Ads) - Sa pahinang ito makikita ang mga trabaho,

ang mga house and lot na ipinagbibili atbp.

Obituary - Dito makikita ang mga namatay na tao.

Pahinang Panlibangan (Entertainment page) - Dito makikita ang mga Komiks, puzzle atbp.

Lifestyle - Dito makikita ang mga pamamaraan ng pamumuhay ng mga sikat na tao.

Business page - Dito makikita ang mga bagay na may kaugnay sa negosyo.

 

Balita

Uri ng Balita

BALITANG PANLOKAL

- tumatalakay sa mahahlagang pangyayaring naganap lamang sa isang tiyak na bahagi ng bansa.

BALITANG PAMBASA

- tumatalakay sa mga mahahalagang pangyayaring nagaganap sa buong bansa

BALITANG PANDAIGDIG

- tumatalakay sa mga mahahalagang pangyayaring nagaganap sa iba't ibang bansa sa daigdig

Bahagi ng Balita

1. Pang-edukasyon

2. Pampulitika

3. Pampalakasan

4. Pantahanan

5. Pangkabuhayan

6. Panlibangan

7. Pangkapaligiran

 

Editoryal

Mga uri ng editoryal:

 

a.) Pagsasalaysay. Ipinaliliwanag ang kahalagahan o kahulugan ng isang balita, kalagayan, o ideya.

b.) Paglalahad. Ipinaaalam ang isang pangyayari na binibigyang-diin o linaw ang kahalagahan o ilang kalituhang bunga ng pangyayari.

c.) Pangangatwiran Nagbibigay ng puna sa isang kalagayan, sa isang tao, o sa isang paraan ng pag-iisip. Naglalayong makuha ang paniniwala ng iba at makapagbunsod ng pagbabago.

d.) Paglalarawan. Binibigyang halaga ang isang taong may kahanga-hangang nagawa, katangi-tanging gawain, o nagpaparangal sa isang taong namayapa na, na may nagawang pambihirang kabutihan.

e.) Pagtutol. Dito ang awtor ay nagbibigay ng kanyang panig at ipaglalaban niya ito upang makumbinsi ang mga nagbabasa.

f.) Nagpapaaliw Nakakabigay ito ng ngiti at halakhak habang naglalahad ng katotohanan.pag bibigay ng opinion ng isang awtor.,walang pinapanigan ang isang awtor kundi antay pantay lahat

g.) Espesyal na okasyon Ipinaliliwanag nito ang kahalagahan ng isang okasyon.

 

Wika

 

Depinisyon ng Wika

Ang wika ay isang kabuuan ng mga sagisag na panandang binibigkas na sa pamamagitan nito ay nagkakaunawaan, nagkakaisa at nagkakaugnay ang isang pulutong ng mga tao.

 

Wika ay paraan ng pananagisag sa pamamagitan ng mga tunog na ginagawa sa pamamagitan ng mga sangkap ng katawan sa pagsasalita upang ang isang tao ay maunawaan at makaunawa naman ng ibang tao. Itinuturing ang wika bilang saplot ng kaisipan; gayunman, mas angkop marahil sabihing ang wika ay ang saplot-kalamnan, ang mismong katawan ng kasipan. (Thomas Caryle)

 

Ang wika ay isang sistematik na balangkas ng mga binibigkas na tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang Sining ng Pakikipagtalastasan (A.M.Bagon) arbitrary upang magamit ng mga taong may iisang kultura. (Henry Gleason)

 

Ang wika ay isang kalipunan ng mga salita at ang pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga ito para magkaunawaan o makipagkomyunikeyt ang isang grupo ng mga tao. (Pamela Constantino at Galileo Zafra)

 

Katangian ng Wika

1. May sistematik na balangkas

2. Binibigkas na tunog

3. Pinipili at isinasaayos

4. Kapantay ng kultura

5. Patuloy na ginagamit

6. Daynamik o nagbabago

 

Mahalaga ba ang Wika?

1. Kahalagahang Pansarili

2. Kahalagang Panlipunan

3. Kahalagahang Global/Internasyonal

 

Ang mga Varayti ng Wika

1. Dayalek

2. Idyolek

3. Sosyolek

 

Teorya ng Wika - Pinagmulan ng wika

Ding Dong - bagay. Ipinalagay sa teoryang ito na ang lahat ng bagay sa kapaliran ay may sariling tunog na siyang kumakatawan sa nasabing bagay. Mga tunog ang nagpapakahulugan sa mga bagay tulad ng kampana, relo, tren, at iba pa.

Bow Wow – kalikasan. Dito ang tunog ng nalikha ng kalikasan, anuman ang pinagmulan ay ginagad ng tao.

Halimbawa, ang tunog-kulog, ihip ng hanging, at iba pa.

Pooh Pooh – tao. Ipinalalagay na ang tao ang siyang lumikha ng tunog at siya ring nagbibigay ng kahulugan. Dito ang tunog mula sa mga tao.

Kahariang Ehipto – Ayon sa haring si Psammatichos, ang wika ay sadyang natutuhan kahit walang nagtuturo o naririnig. Natutunan kahit walang nagtuturo. Unconsciously learning the language.

Charles Darwin – Ito ay nakasaad sa aklat na Lioberman (1975) na may pamagat na “On the Origin of Language”, sinasaad niya ang pakikipagsapalaran ng tao para mabuhay ang nagtuturo sa kanya upang malikha ng iba’t ibang wika. Wika natutunan tungkol sa mga pakikipagsapalaran.

Genesis 11: 1-9 –Tore ng Babel. Story of Tower of Babel. Based on the Bible.

Wikang Aramean – Believes that all languages originated from their language, Aramean or Aramaic. Syria. May paniniwalang ang kauna-unahang wikang ginagamit sa daigdig ay ang lenggwahe ng mga Aramean. Sila ang mga sinaunang taong nanirahan sa Syria (Aram) at Mesopotamia. Tinatawag na Aramaic ang kanilang wika

Karagdagan sa teorya ng wika mula kay Myan ng TristanCafe Pinoy Forum:

Teoryang YO-HE-HO. pinaniniwalaan na ang wika ay galing sa ingay na nililikha ng taong magkatuwang o nagtutulungan sa kanilang gawain. Ito ay ay unang nasapantaha ni NOIRE, isang iskolar noong ika-19 na dantaon.

Teoryang Musiko. kilala sa teoryang ito ang DANISH na si OTTO JERPERSON. sinasaad dito na ang wika ay may melodya at tono at walang kakayahan sa komunikasyon o hindi nakakakomunika sapagkat taglay nito ang kakulangan sa mga detalye at impormasyon.

Teorya ng Pakikisalamuha. ayon kay G. Revesz, isang propesor sa Amsterdam Germany, ang tao mismo ang gumagawa ng kaniyang wika upang may magamit sa kaniyang pakikisalamuha. Naniniwala ito na ang wika sa likas na pangangailangan ng tao upang makipagsalamuha sa kaniyang kapwa.

Teoryang Muestra. pinaniniwalaan sa teoryang iyo na nuuna ang pagsasalita sa pamumuestra. Magkaugnay ang pagsasalita at pagmumuestra at ang sentro sa utak na kumokontrol sa paggalaw at pagsasalita ay magkalapit at magkaugnay

 

Tayutay (Figures of Speech)

 

Simili o Pagtutulad - di tiyak na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay. Ginagamitan ito ng mga salitang: tulad ng, paris ng, kawangis ng, tila, sing-, sim-, magkasing-, magkasim-, at iba pa. Ito ay tinatawag na Simile sa Ingles.

Metapora o Pagwawangis - tiyak na paghahambing ngunit hindi na ginagamitan ng pangatnig.Nagpapahayag ito ng paghahambing na nakalapat sa mga pangalan, gawain, tawag o katangian ng bagay na inihahambing. Ito ay tinatawag na METAPHORsa Ingles.

Personipikasyon o Pagtatao - Ginagamit ito upang bigyang-buhay, pagtaglayin ng mga katangiang pantao - talino, gawi, kilos ang mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng mga pananalitang nagsasaad ng kilos tulad ng pandiwa, pandiwari, at pangngalang-diwa. 'PERSONIFICATION' sa Ingles.

Apostrope o Pagtawag - isang panawagan o pakiusap sa isang bagay na tila ito ay isang tao.

Pag-uulit

Aliterasyon - Ang unang titik o unang pantig ay pare-pareho.

Anapora - Pag-uulit ng isang salitang nasa unahan ng isang pahayag o ng isang sugnay.

Anadiplosis - Paggamit ng salita sa unahan at sa hulihan ng pahayag o sugnay.

Epipora - Pag-uulit naman ito ng isang salita sa hulihan ng sunud-sunod na taludtod.

Empanodos o Pabalik na Pag-uulit - Pag-uulit nang pagbaliktad ng mga pahayag.

Katapora - Paggamit ng isang salita na kadalasang panghalip na tumutukoy sa isang salita o parirala na binanggit sa hulihan.

Pagmamalabis o Hayperbole - Ito ay lagpalagpasang pagpapasidhi ng kalabisan o kakulangan ng isang tao, bagay, pangyayari, kaisipan, damdamin at iba pang katangian, kalagayan o katayuan.

Panghihimig o Onomatopeya - ito ang paggamit ng mga salitang kung ano ang tunog ay siyang kahulugan. ONOMATOPOEIA sa Ingles.

Pag-uyam - Isang uri ng ironya na ipinapahiwatig ang nais iparating sa huli. Madalas itong nakakasakit ng damdamin.

Senekdoke o Pagpapalit-saklaw - isang bagay, konsepto kaisipan, isang bahagi ng kabuuan ang binabanggit.

Paglilipat-wika - tulad ng pagbibigay-katauhan na pinasasabagay ang mga katangiang pantao, na ginagamit ang pang-uri.

Balintuna - isang uri ng ironya na hindi ipinapahiwatig ang nais sabihin sa huli.

Pasukdol - pataas na paghahanay ng mga salita o kaisipan ayon sa kahalagahan nito mula sa pinakamababa patungo sa pinakamataas na antas.

Pagtanggi o Litotes - gumagamit ng katagang "hindi" na nagbabadya ng pagsalungat o di-pagsang-ayon. Ito'y may himig na pagkukunwari, isang kabaligtaran ng ibig sabihin.

 

Kanyuan ng Salita

 

Payak - isang salita o isang salitang-ugat (Root word).

Maylapi - isang salita na may isinasama o idinudugtong sa Salitang-ugat na tinatawag na Panlapi (Prefix/Affix).

Kabilaan -Panlapi na inilalapat sa Unahan, Loob o sa Hulihan.

Unlapi -(Inunlapian) Uri ng panlapi na inilalapat sa unahan ng salitang ugat.

Gitlapi -(Ginitlapian) Panlapi na inilalagay sa loob ng salitang ugat.

Hulapi -(Hinuhunlapian) Panlapi na idinurugtong sa hulihan ng salitang ugat.

Inuulit -isang salita na inuulit para magkaroon ng iba pang kahulugan.

Tambalan -Isang salita na binubuo ng dalawang salitang may magkaibang kahulugan. Ito ay maaaring gawin upang ipagsama ang kahulugan ng dalawang salitang pinag-ugatan o para makalikha ng salitang may panibagong kahulugan.

 

Pangngalan (Noun)

 

Ang pangngalan ay salita o bahagi ng pangungusap na tumutukoy sa ngalan ng tao, bagay, pook, hayop, at pangyayari. Maaari din na ipakilala ng pangngalan ang isang kaisipan o konsepto. Sa linggwistika, kasapi ang pangngalan sa isang malawak, bukas na leksikong kategorya na kung saan ang mga kasapi nito ay nagiging pangunahing salita sa isang simuno ng isang sugnay, bagay sa isang pandiwa, o bagay sa isang pang-ukol.

 

Pagkahati-hati ng pangngalan

Maaaring mahimay ang pangngalan nang ayon sa kaurian, katuturan, kasarian, kailanan, kaanyuan, kalikasan, at katungkulan.

 

Ayon sa Katangian

 

Nauukol ang pangngalan ayon sa kaurian sa pagpapangalan sa tao, bagay o pangyayari. Maaari itong pambalana o pantangi.

 

Pantangi - mga pangngalang nagsisimula sa malaking titik na tumutukoy sa tangi o tiyak na ngalan ng tao, hayop, bagay, lugar, kathang-isip, o pangyayari na ibinubukod sa kauri nito. Tinitiyak ng pangngalang pantangi na hindi maipagkamali ang tinutukoy sa iba. Halimbawa: Jose Rizal, Luneta, Gloria Macapagal-Arroyo, Bathala

 

Pambalana - mga pangngalang nagsisimula sa maliit na titik na tumutukoy sa pangkalahatang ngalan ng tao, hayop, bagay, lugar, pangyayari at iba pa. Kasama rin ang kabuuan ng mga basal na salita. Halimbawa: bayani, aso, katamisan ,pagdiriwang, pusa

 Ayon sa kayarian

 

Naayon sa sakop o uri ng katuturan ang mga pangalan. Maaari itong tahas, basal, hango, lansak o patalinghaga.

 

Tahas - pangngalang nararanasan ng isa sa mga limang pandamdam (paningin, pandinig, panlasa, pakiramdam at pang-amoy) at may katangiang pisikal. Halimbawa: tubig, bundok, pagkain

 

Basal - pangngalang tumutukoy sa mga kaisipan o konsepto na hindi nararanasan ng limang pandamdam at walang pisikal na katangian. Nasa anyong payak ang lahat ng pangngalan basal. Halimbawa: wika, yaman, buhay

 

Lansak - pangngalang tumutukoy sa isang kalipunan o karamihan. Maaaring maylapi ito o wala. Halimbawa: madla, sangkatauhan, kapuluan

 

Hango - pangngalang nakabatay sa isang salitang basal. Halimbawa: kaisipan, salawikain, katapangan

 

Patalinghaga - pangalang hindi tuwirang patungkol sa bagay na pinangangalanan sa halip inihahambing lamang sa bagay na kamukha o katulad lamang. Halimbawa: buwaya (imbis na kurakot), langit (imbis na ligaya), kababuyan (imbis na kasalaulaan)

 Ayon sa kasarian

 

Masasabing walang partikular na babae o lalaki sa mga pangngalan. Ngunit matutukoy ang kasarian ng pangngalan kapag nilalagyan ng salitang "lalaki" o "babae" bago o pagkatapos ng salitang kinauukulan. Halimbawa: batang babae, batang lalaki, lalaking aso, babaing pusa

 

Mayroon din namang mga salitang hindi na kailangan lagyan ng mga salitang "lalaki" o "babae" kung likas na matutukoy ang kasarian ng isang pangngalan. Kadalasang matutukoy din ang kasarian sa pangalan o palayaw. Halimbawa, kadalasang lalaki ang mga pangalang tunog "o" at babae naman kapag tunog "a". Tingnan ang sumusunod na mga halimbawa:

 

Panlalaki - pari, hari, tatay, kuya, manong, tandang (lalaking manok), kalaykan (lalaking kalabaw)

 

Pambabae - madre, reyna, nanay, ate, libay (usang babae), dumalaga (hindi pa nanganganak na babaing hayop)

 

Di tiyak - tumutukoy sa ngalang maaring babae o lalaki

Walang Kasarian - ngalang tumutukoy sa bagay na walang buhay

 Ang Kailanan ng Pangngalan

 

Tungkol naman sa bilang kung isahan, maramihan, o lansakan ang kailanan ng pangngalan.

 

Isahan - pangngalang gumagamit ng pantukoy na si, ni, o kay kapag mga tao ang tinutukoy, at ang, ng(nang), o sa kapag mga pangngalang pambalana. Ginagamit din ang pamilang isang o sang, sam, at son na mga hangong salita nito. Halimbawa: Ang burol ay isang anyong lupa.

 

Maramihan - pangngalang gumagamit ng pantukoy na sina, nina, kina, at ang mga (manga, ng mga, sa mga) at gumagamit din ng mga pamilang nagmula sa dalawa. Halimbawa: Sina Roberto at Rowena ang bumato sa mga ibong lumilipad.

 

Lansakan - pangngalan na pinagsama-sama ang mga bagay na magkakatulad. Kadalasang may magkabilang panlapi itong "ka" at "an" o "han". Halimbawa: kabahayan, kabukiran, Kabisayaan

 

Ayon sa kalikasan

Maaaring iuri ang pangngalan sa kalikasan o pinagmulan nito.

 

Likas - pangngalang taal na sa sarili nito at kadalasang hango sa kalikasan. Halimbawa: apoy, lindol, ligaya

 

Likha - pangangalang hinango ng mga dalubhasa dahil sa pangangailangan. Maaaring bagong likha at lumang salita na may bagong kahulugan ang pangngalan na ito. Halimbawa: agham, talatinigan, sining

 

Ligaw - pangngalang hiniram o hinango mula sa mga salitang banyaga. Halimbawa: demokrasya, relihiyon, butones

 

Ayon sa kaanyuan

 

Tungkol paglalapi ang kaanyuan ng pangngalan.

 

Payak - pangngalang hindi inuulit, walang panlapi, o katambal. Halimbawa: talumpati, watawat, ligalig

 

Maylapi - pangngalang binubuo ng salitang-ugat na may panlapi sa unahan, gitna, hulihan o magkabila. Halimbawa: sinigang, inihaw, tindahan, palakasan

 

Inuulit - pangngalang inuulit na maaaring may panlapi o salitang-ugat lamang. Halimbawa: tau-tauhan, bagay-bagay, bali-balita

 

Tambalan - pangngalang binubuo ng dalawang salitang magkaiba na pinagsasama upang maging isa at may gitling sa pagitan nito. Halimbawa: kisap-mata, bahay-kubo, bantay-salakay

 Ayon sa katungkulan

 

Sa karaniwang katungkulan sa pangungusap, nagiging simuno o layunin ang isang pangngalan. Subalit maaaring gumanap din ang pangngalan bilang pagka-pandiwa, pagka-pandiwari, pagka-pang-uri, pagka-pang-abay at iba pa sa tulong ng ilang panlapi o pananalita.

 

Nasa sumusunod ang ilang mga halimbawa:

 

Pangngalang malapang-uri - nagbibigay ng tiyak na kaurian kapag pinagsama sa kapuwa pangngalan. Halimbawa: Andres Bonifacio, Kay Huseng Batute, dalagang anak, baboy-ramo

 

Pangngalang malapandiwa - gumaganap bilang isang pandiwa na nagsisimula sa "pa", "pag", "pang", "paki" o mga iba't ibang anyo nito at may kasamang "an" o "han". Halimbawa: Ang pahayag (ipinahayag) ng Senador ay mahalaga sa bayan.

 

Pangngalang malapandiwari - kung ang pagganap ay alangang pandiwa at alangang pang-uri. Matitiyak kung malapandiwari ang pangngalan sa pagtatanong ng "ano ang...?" Halimbawa: Ano ang dala(dinala) mo? Ang dala ko ay...

Pangngalang malapang-abay - kadalasang nauukol sa panahon na bahagi ng isang araw o gabi. Halimbawa: Nilalagnat sa haponang may tuberkolosis

 

Pandiwa (verb)

 

Mga Uri ng Pandiwa ayon sa Kaukulan 

 

Payak

Ito ay ipinalalagay na ang simuno.

Halimbawa:

Lubos na malasin, mahirapan, at masaktan ang nambababoy ng wiking ito.

 

Katawanin

Ito ay may simuno ngunit walang layong tumatanggap.

Halimbawa:

Ang masipag at determinado ay nagtatagumpay.

Ito ay may simuno at tuwirang layon.

Halimbawa:

Naglinis ng silid si kobe bryant.

 

Tahasan

Ito ay ginaganap ng simuno ang isinasaad na pandiwa.

Halimbawa: Si Andres Bonifacio ang nagtatagng Katipunan noong 1892.

 

Balintayak

Ito ay hindi ang simuno ang gumaganap sa isinasaad ng pandiwa.

Halimbawa:

Ang pagtatatag ng katipunan ay pinasimulanni Andres Bonifacio.

 

Kailanan ng Pandiwa

 

Isahan

Ito ay kapag ang pandiwa ay nasa payak na anyo.

Halimbawa: Ang aso ay nagbabantay ng bahay tuwing gabi.

 

Maramihan

Ito ay marami ang simuno at kilos na isinasaad.

Halimbawa: Ang mga aso ay nagsisipagbantayng bahay tuwing hatinggabi.

 

Mga Aspekto ng Pandiwa

 

Pangnagdaan/Naganap na o Perpektibo

Ito ay nagsasaad ng kilos o gawang natupad na.

Halimbawa: Nagluto ng lechong tuyo ang nanay ko.

 

Pangkasalukuyan/Imperpektibo

Ito ay ang pagkilos na nasimulan na pero hindi pa tapos.

Halimbawa:

Natutunaw' ang sipon ko.

 

Panghinaharap/Gaganapin o kontemplatibo

Ito ay ang kilos ay mangyayari pa lamang.

Halimbawa:

Kakain si bebang ng tsokolate.

 

Pang-abay (adverb)

 

Mga uri ng Pang-abay

 

Pamanahon - (Adverb of Time) nagsasaad kung kailan ginanap ang kilos.

Halimbawa: Kami ay nagsisimba tuwing linggo.

 

Panlunan - (Adverb of Place) tumutukoy sa pook/lugar kung saan naganap ang kilos

Halimbawa: Pumunta sa palengke ang nanay kanina.

 

Pamaraan - (Adverb of Manner) naglalarawan kung paano naganap ang kilos ng pandiwa

Halimbawa: Si ate ay umiyak nang malakas dahil pinalo ni ama.

 

Pang-agam - pang-abay na nagsasaad ng walang katiyakan ng isang kilos

            Halimbawa: Hindi yata uulan mamaya dahil napakainit ng panahon ngayon.

Panang-ayon- (Adverb of Affirmation) pang-abay na nagsasaad ng pangsangayon. Ito ay katumbas ng "affirmation" sa Ingles.

Halimbawa: Tunay na napakaganda ng iyong damit.

 

Pananggi - (Adverb of Negation) pang-abay na nagsasaad ng hindi pagsangayon

Halimbawa: Hindi pwede na isama ang mga alagang hayop sa party ko.

 

Panggaano - nagsasaad ng dami, halaga o timbang

Halimbawa: Limang kilong baboy ang binili niya sa palengke.

 

Panghalip (pronoun)

 

Panao

ang tawag sa panghalip na pamalit o panghalili sa pangngalang tao. Ang panghalip na panao ay ipinapalit sa taong nagsasalita, kinakausap at pinag-uusapan. Ito ay maaring isahan o maramihan

 

Panauhan

Isahan

Dalawahan

Maramihan

Una

ako, ko, akin, kata

kita, amin, natin, atin

tayo, kami, naming, atin

Ikalawa

iyo, mo, ka, ikaw

kayo, inyo, ninyo

kayo, inyo, ninyo

Ikatlo

kaniya, siya, niya

nila, sila, kanila

nila, sila, kanila

 

Kung saan ang:

Unang Panauhan— tumutukoy sa tagapagsalita.

Ikalawang Panauhan— tumutukoy sa kinakausap.

Ikatlong Panauhan— tumutukoy sa pinag-uusapan.

 

Pamatlig

panghalip na ipinapalit o ihinahalili sa pangngalang bagay o lugar na itinuturo. Halimbawa, Ang ito, iyan at iyon ay mga panghalip na pamatlig na pambagay. Ang dito, diyan at doon ay mga panghalip na pamatlig na panlunan. Ginagamit ang:

Ito – kung hawak o malapit sa nagsasalita ang bagay na itinuturo

Iyan – kung hawak o malapit sa kinakausap ang bagay na itinuturo

Iyon – kung ang itinuturong bagay ay malayo sa nag-uusap

Dito – kung ang lugar na itinuturo ay malapit sa nagsasalita

Diyan – kung malapit sa kinakausap ang lugar na itinuturo.

Doon –kung ang lugar na itinuturo ay malayo sa nag-uusap

Ang dito, diyan at doon ay nagiging rito, riyan at roon kung ang nauunang salita ay nagtatapos sa patinig sa mala-patinig na w at y. Halimbawa: parke roon; bahay rito

 

Kinalalagyan

Paturol

Paari

Patulad

Pahimaton

Malapit sa nagsasalita

ito,ire,dito

nito, nire

ganito,ganire

eto, heto

Malapit sa kausap

iyan

niyan

ganyan

hayan, ayan

Malayo sa kausap

iyon

niyon

ganoon

hayun, ayun

 

Panaklaw

Ito ay nagsasaad ng dami o kalahatan.

anuman, kaninuman, lahat, bawat-isa, alinman, sinuman, pulos, madla, iba

Nakahilig na pantitik

Halimbawa:Lahat tayo ay magtutulungan.

Panghalip na kaukulan

 

Palagyo

Ito ay kapag ginagamit ang panghalip bilang simuno.

 

Panauhan

Una

Ikalawa

Ikatlo

Unang Panauhan

ako

kata

kami

Ikalawang Panauhan

ka

ikaw

kayo

Ikatlong Panauhan

siya

sila

 

Halimbawa:

Ako ang magluluto.

Ikaw ang magluluto.

Siya ang magluluto.

 

Paari

Ito ay nagsasaad ng pag-aari ng isang bagay.

 

Unang Panauhan

akin, ko, amin, atin, naming, natin

Ikalawang Panauhan

mo, iyo, ninyo, inyo

Ikatlong Panauhan

niya, kaniya, nila, kanila

Halimbawa:

(Pauna) Ang inyong damit ay nalabhan na.

(Pahuli) Ang damit mo ay nalabhan na.

 

Palayon

Ito ay ginagamit bilang layon ng pang-ukol at sumusunod sa pandiwang nasa tinig ng balintiyak.

Halimbawa:

Si Jenny ay nakasakay ko.

Pinakain nila ang mga tuta.

 

Mga Gamit ng Panghalip

 

Panaguri ng Pangungusap

Halimbawa:

Ang pera ay kanya.

Ang bola ay kanila.

 

Panuring Pangngalan

Halimbawa:

Ang ganiyang tatak ng relo ay maganda.

 

Ginagamit bilang Pantawag

Halimbawa:

Ikaw, umalis ka na.

Kayo, hindi ba kayo sasama?

Sila , hindi pa ba sila kakain?

 

Bilang Kaganapang Pansimuno

Halimbawa:

Tayo ay kakain na.

Iyan ang gagawin mo.

 

Pang-angkop

 

Ang mga salita ay ginagamitan ng mga pang-ugnay upang maging madulas ang pagbigkas. Ang mga pang-ugnay na ito ay tinatawg na "pang-angkop". Ginagamit ang pang-angkop bilang pang-ugnay ng salita sa kapwa salita. May tatlong pang-angkop ang ginagamit sa pag-uugnay ng mga salita:

at ito ay ang :

-ng       halimbawa: balik ng balik

-g         halimbawa: pagkaing baboy

-na       halimbawa: pangit na pangit

 

Klaster

Ang klaster ay isang salitang may dalawa o higit pang magkakatabing katinig sa loob ng isang pantig. Halimbawa: kard, plantsa, plato, braso, eksperto

 

Diptonggo

Ang diptonggo ay isang salitang may patinig at malapatinig (y at w) sa isang pantig.

Halimbawa: kahoy, kalabaw

 

Hindi itinuturing na diptonggo ang mga salitang tulad ng ngipin sapagkat ang ng ay iisang titik lamang sa alpabetong Filipino.

 

Pang-uri

 

Ang Pang-uri ay ang salitang naglalarawan sa pangngalan at panghalip. Ito ay tinatawag na Adjective sa wikang Ingles.

 

Uri ng Pang-uri

 

Panlarawan

Ito ay naglalarawan ng katangian ukol sa laki, kulay, hugis o kalagayan ng pangngalan o panghalip.

 

Pamilang

Ito ay nagsasaad ng bilang ng pangngalan o panghalip.

Halimbawa:

marami

kaunti

 

Patakaran o Kardinal

Ito ay gamit sa bilang o dami

Halimbawa:

lima,    anim,; sandaan,    sanlibo

 

Panunuran

Ito ay nagpapahayag ng pagkakasunod-sunod ng bilang.

Halimbawa:

una,  ikalima/ika-5,  pangalawa,  ikasiyam/ika-9

 

Pamahagi

Ito ay pamilang na bahagi ng isang buo o mahigit sa isang buo.

Halimbawa:

kalahati (½)

bahagdan(1/100)

kaapat (¼)

 

Pamilang

Ito ay iniuukol sa dalawa o higit pang tao o bagay.

Halimbawa:

tig-apat na piso

tig-aanim na mansanas

 

Palansak

Ito ay nagsasaad ng bukod na pagsasama-sama ng mga tao o bagay.

Halimbawa:

dala-dalawang bata

pito-pitong dahon

 

Kailanan ng Pang-uri

Isahan

Ito ay ginagamit kung iisa lamang ang inilalarawan.

Halimbawa:

Kaibigan ko siya.

 

Dalawahan

Ito ay ginagamit kung dalawa ang inilalarawan.

Halimbawa:

Magkasimpangit ang magkaibigan.

 

Maramihan

Ito ay ginagamit sa tatlo o higit pa.

Halimbawa:

Si carmen ay matalino na bata

 

Kayarian ng Pang-uri

 

Payak

Ito ay kapag ang anyo ng pang-uri ay salitang ugat.

Halimbawa:

basang trapo

sariwang gatas

puting sapin

 

Maylapi

Ito ay pang-uring likas na may panlaping ma, maka at iba pa.

Halimbawa:

masikip na daan

makataong asal

 

Inuulit

Pang-uring inuulit ang salitang ugat.

Hal. Magandang-maganda

 

Tambalan

Ito ay binubuo ng dalawang salita na pinagtambal

Halimbawa:

balat-sibuyas

kapit-bisig

tulog-mantika

 

Kaantasan ng Pang-uri

Lantay

ito ay ang pang-uring nag lalarawan sa isa o 1 pangkat ng tao,bagay,pangyayari

Halimbawa:

mainit

malakas

payapa

 

Pahambing

Ito ay para sa pagtutulad ng dalawang tao, bagay o pangyayari.

 

Magkatulad

Ito ay kung nagtataglay ng magkatulad na katangian, kagamitan ng panlaping: sing, kasing at magkasing

Halimbawa:

kasingpalad

singganda

magkasinggaling

 

Kung ang pang-uring uulapian ay nagsisimula sa   d,   l,   o,   r,   s,   t  ay alisin ang titik g sa palaping: sing, kasing, masingat magkasing.

Halimbawa:

Ang lupa nila Ding ay kasinlaki ng kina Dang.

 

Kung ang pang-uring uunlapian ay nagsisimula sa b, p, alisin ang titik n sa panlapi at palitan ng m.

Halimbawa:

Ang kotse ni Noel ay kasimbilis ng kay Mark.

 

Di-magkatulad

Ito ay kung hindi magkapantay sa katangian, gumamit sa salitang di-gaano, higit o lalo bago ang pang-uri at sinusundan ng: tulad,   gaya  o   kaysa.

Halimbawa:

Si Joy ay higit na magaling kaysa kay Jane.

 

Pinasidhi

Ito ay ginagamit upang ipakita ang kahigitan ng isang bagay kaysa sa karamihan o sa lahat. Gamitin ang sumusunod na paraan: halimbawa:maganda si anarose.ang may salungguhit ay maganda

 

Paggamit ng panlaping  nag,  napaka,  pinaka,  an  at  han.

Halimbawa:

nagtataasan

napakabait

pinakamabait

 

Paggamit ng salitang gaya ng:  masyado,  lubha,  talaga,  at  tunay.

Halimbawa:

masyadong malaki

lubhang mainit

talagang mabait

 

Paggamit ng mga pariralang:   ubod ng,  reyna ng,   at  hari ng

hari ng yabang

ubod ng sipag

reyna ng kagandahan

 

Pagbabagong Morpoponemiko

 

Asimilasyon - pagbabagong nagaganap sa (n) dahil sa impluwensya ng ponemang kasunod nito.

Asimilasyong di ganap - pagbabago sa unang morpema

Halimbawa: pang + bansa = pambansa, sing + bait = simbait, mang + batas =

mambabatas

Asimilasyong ganap: pagbabago ng kapwa panlapi at salitang-ugat.

Halimbawa: mang + tahi = manahi, pang + palo = pamalo, pang + takot = panakot

 

Pagpapalit ng ponema = kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang "r".

Halimbawa: ma + damot = maramot, ma + dunong = marunong

 

Paglilipat(Metatesis)=-paglilipat ng posisiyon ng panlaping "-in" kapag ang kasunod na ponema ay ang mga ponemang (l, y)

Halimbawa: lipadin-nilipad, yakapin-niyakap

 

Pagkakaltas ng ponema - mayroong pagkakaltas o pagtatangal ng ponema.

Halimbawa: takip + an = takpan, sara + han= sarhan, labahan = labhan, dalahin = dalhin