Mga Uri Ng Bigkas Ng Mga Salita

Ang mga salitang Pilipino ay may anim na uri ng pagbigkas:

1. Maragsâ – kapag ang salita ay nagtatapos sa patinig, at binibigkas nang mabilis, tuloy-tuloy, at may impit na mabilis sa dulo. Ang diin ay nasa huling patinig, at ang sagisag o tuldik ng diin ay pakupya (^).

/â/: akdâ, biglâ, digmâ, gawâ, hiyâ, likhâ, kutyâ, ngatâ, pisâ, tugmâ

/ê/: tulê

/î/: balî, daglî, gawî, hapdî, lunggatî, kimî, malî, ngitî, pigî, suhî, tupî

/ô/: bungô, gintô, hapô, kulô, pulô, samyô, tagô, upô, wastô, yukô

2. Malumì – kapag ang salita ay nagtatapos sa patinig, at binibigkas nang dahan-dahan, may saglit na paghaba o pagtaas ng patinig sa ikalawa sa huling pantig (penultima) nito, at may impit na banayad sa dulo. Ang diin ay nasa huling patinig, at ang sagisag ng diin ay paiwa (`).

/à/: binatà, diwà, galà, hinà, kalingà, lupà, malayà, pinsalà

/è/: nenè, tiyanggè

/ì/: amukì, busisì, dalirì, gusì, harì, kawalì, lipì, munì, ngingì, susì, tiyanì

/ò/: alò, birò, dapò, guhò, hangò, kurò, ligò, pugò, siphayò, tibò

3. Mabilís – kapag ang salita ay nagtatapos sa patinig o katinig, at binibigkas nang tuloy-tuloy, walang saglit na paghaba o pagtaas ng patinig sa penultima nito, at walang impit sa dulo. Ang diin ay nasa huling patinig, at ang sagisag ng diin ay pahilis (′).

/á/: amá, buká, dalá, gandá, hiningá, iná, limá, masayá, nilá, puntá

/é/: ataké, baldé, ditsé, gulpé, helé, kapé, plaké, sisté, tangké

/í/: aní, bilí, dumí, gabí, kamí, liksí, marumí, nirí, putaktí, tutubí, wilí

/ó/: anó, butó, damó, guló, hiló, kayó, litó, noó, pitsó, sikó, tuliró

/b/: dibdíb, habháb, kintáb, lublób, marubdób, subsób, tigíb

/d/: agád, bilád, gadgád, kidkíd, lingíd, manhíd, sunód, tagudtód

/g/: alóg, bibíg, dalág, kulóg, labág, pintíg, sahíg, tagtág, untág

/k/: anák, biták, dikdík, hibík, katók, lubák, purók, sinók, tiyák

/p/: atíp, dahóp, ganáp, hagíp, kisáp, langkáp, mailáp, saráp, takíp

/s/: aklás, bigás, dahás, gasgás, malakás, puspós, sintás, tamís

/t/: aklát, bigát, dikít, gupít, kidlát, lahát, malagkít, payát, sibát, tuyót

/b/: álab, dagítab, hílab, kútab, lúsob, pangánib, súkob, taláhib, úkab

/d/: ánod, búkid, hinúhod, káyod, malápad, páhid, súyod, tagúyod

/g/: bísig, dúmog, káhig, masípag, pag-íbig, sigásig, táyog, ulínig

/k/: álak, bátak, dágok, gáwak, kákak, lúsak, pílak, súlok, tútok

/p/: ágap, di-maísip, hagílap, kálap, língap, panagínip, sinop, úsap

/s/: ágas, búhos, dílis, gápas, hímas, kílos, lítis, páwis, siláhis, tíkas

/t/: áwat, bíngit, dúlot, gámit, hílot, kuyápit, lígat, maínit, súlat, talúlot

4. Malúmay – kapag ang salita ay nagtatapos sa patinig o katinig, at binibigkas nang dahan-dahan, may saglit na paghaba o pagtaas ng patinig sa penultima nito, at walang impit sa dulo. Ang diin ay nasa patinig ng penultima, at ang sagisag ng diin ay pahilis (′) din.

/a/: búnga, gáya, hiléra, kúya, lása, múra, nípa, páta, ráya, tinóla

/e/: áte, babáe, dóte, gábe, héle, kaliwéte, líbre, mónghe, putáhe

/i/: anáki, dáti, halígi, ígi, laláki, mabúti, ngísi, rámi, síbi

/o/: anímo, búko, dáyo, góto, hílo, kúto, líbo, magkáno, púto, táo

/l/: almusál, bukál, gatól, halál, kurál, lindól, mahál, pasyál, sugál

/m/: alám, dilím, gutóm, hirám, kimkím, lagím, malalím, pahám

/n/: bunton, doón, gaán, hagdán, kariktán, lakán, masdán, panahón

/ng/: abáng, bintáng, gulantáng, hilíng, kangkóng, lusóng, singsíng

/r/: bilyár, doktór, kolyár, lugár, menór, padér, talyér, ulsér

/w/: alíw, banláw, diláw, galáw, hiláw, kalabáw, litáw, pakyáw, sabáw

/y/: akbáy, bigáy, digháy, gabáy, hintáy, kamáy, suysóy, tuláy

/l/: ásal, bákal, dáhil, gígil, hiláhil, kalákal, lípol, pátol, súhol, tákal

/m/: ásim, bálam, gútom, hílom, kúlam, lágom, maínam, pakímkim

/n/: ákin, bilíhan, dúyan, haláman, kaibígan, likmúan, súman, tángan

/ng/: bílang, dáing, gíting, híging, kúlang, lúsong, magúlang, tábing

/r/: gárter, helikópter, kánser, líder, mártir, pláster, rebólber, talúrok

/w/: áraw, búgaw, dúngaw, gíliw, kágaw, línaw, sítaw, tákaw

/y/: álay, bágay, dúlang, gíray, hánay, kúlay, láboy, pálay, tinápay

5. Mariin – kapag ang salita ay nagtatapos sa patinig o katinig, at binibigkas nang may-kabigatan binibigkas sa ikatlo, ikaapat, ikalima, o higit pang pantig mula sa huling pantig. Ang diin ay nasa patinig ng ikatlo, ikaapat, ikalima, o higit pang pantig, at ang sagisag ng diin ay pahilis (′) din. Maaaring sa patinig ng huling pantig ay iba na ang diin.

ika-3 mula sa huling pantig: maáarì, nárito, páwíkan, Saligáng-batás

ika-4 mula sa huling pantig: ábuluyán, épilogó, nanggígitatà, nápipintô

ika-5 mula sa huling pantig: mápagkamalán, mápariwarà, nangángalumbabà

ika-6 mula sa huling pantig: págpapatiwakál

6. Malaw-aw – kapag ang salita ay binibigkas nang pahakdaw sa huling pantig ng salita, na mistulang pinaghihiwalay ang ikalawang huling katinig o huling katinig at ang huling patinig sa pamamagitan ng gitling (-) at hindi ng tuldik.

agay-ay, agaw-aw, alay-ay, aliw-iw, an-an

gab-i, ig-ig, palaman-an

salag-oy, tung-ol

ug-og, uk-ok, ut-ot